Pasjtoe in het kort
**DISCLAIMER**
Alle klanken, affixen en woorden staan in het internationaal fonetisch schrift geschreven zodat de uitspraak duidelijk is. Het grootste deel van de informatie is gebaseerd op het boek “A reference grammar of Pashto”, geschreven door Tegey & Robson in 1996. Mocht er verwarring optreden, kan men dit boek raadplegen voor goed uiteengezette stukken grammatica van de Afghaanse taal. Het Pasjtoe (ook wel: Pashto, Pashtu of Afghaans) is een Indo-Europese taal die in Afghanistan en Pakistan wordt gesproken. Het is een van de twee officiële talen in Afghanistan die door ongeveer 50% van de bevolking gesproken wordt. Het Pasjtoe wordt dagelijks door zo’n 63 miljoen mensen gesproken. Het is een Indo-Europese taal en dus een (heel) verre taalverwant van het Nederlands. Figuur 1. De regio’s waar Pasjtoe wordt gesproken
|
Het Pasjtoe maakt gebruik van het Pasjtoe-alfabet, dat gebaseerd is op het Perzisch-Arabische schrift. Het alfabet bestaat uit 44 tekens. De letters hebben een verschillende vorm afhankelijk van of ze aan het begin, in het midden, of aan het eind van een woord staan (Wikipedia, 2023). Pasjtoe heeft een complexe grammaticale structuur met verschillende naamvallen en grammaticale geslachten (mannelijk, vrouwelijk en onzijdig). Het heeft ook een systeem van verbuigingen om de relatie tussen onderwerpen en objecten in een zin aan te geven. De woordenschat van Pasjtoe heeft invloeden van verschillende talen waaronder het Perzisch, Arabisch, Turks en Engels als gevolg van historische interacties en invloeden. Andrew Dalby (2004:492-93) onderscheidt drie hoofdgroepen van dialecten:
In Afghanistan worden naast het Pasjtoe ook andere talen gesproken, met als dominantste taal het Dari. Daarnaast wordt er ook Oezbeeks, Turkmeens, Beloetsji, Noeristani en Pasjai gesproken. De geletterdheid van de volledige bevolking ligt rond de 35%. Pasjtoe kent geen standaard-codificatie, wat betekent dat er geen universele grammaticaregels beschreven zijn. Er is dus geen duidelijkheid wat er precies als correct wordt beschouwd. Hierdoor varieert de interpunctie en de spelling; woorden worden regelmatig verschillend gespeld, de ruimtes tussen woorden zijn niet consistent en er is variatie in de schrijfwijzen in kranten (Omniglot, 2009).
- De zuidwestelijke groep
- Zuidoostelijke groep
- Noordoostelijke groep
In Afghanistan worden naast het Pasjtoe ook andere talen gesproken, met als dominantste taal het Dari. Daarnaast wordt er ook Oezbeeks, Turkmeens, Beloetsji, Noeristani en Pasjai gesproken. De geletterdheid van de volledige bevolking ligt rond de 35%. Pasjtoe kent geen standaard-codificatie, wat betekent dat er geen universele grammaticaregels beschreven zijn. Er is dus geen duidelijkheid wat er precies als correct wordt beschouwd. Hierdoor varieert de interpunctie en de spelling; woorden worden regelmatig verschillend gespeld, de ruimtes tussen woorden zijn niet consistent en er is variatie in de schrijfwijzen in kranten (Omniglot, 2009).
Figuur 2. Talen van Afghanistan
Het Pasjtoe is niet alleen een taal, maar ook een belangrijk aspect van de Pashtun-cultuur. Hoewel de meerderheid van de Pashtun-bevolking in Afghanistan en Pakistan leeft, zijn er ook Pashtun-gemeenschappen in andere delen van de wereld, zoals andere delen van het Midden-Oosten, in India en in verschillende westerse landen. Poëzie en orale tradities spelen een cruciale rol en Pasjtoe-gedichten zijn populair in de regio.