Fonologie
Korte klinkers: in het Fries kan de korte [ɔ] op twee manieren worden uitgesproken. De o’s in dom en in hok klinken niet hetzelfde. In het Nederlands was dat vroeger ook zo, maar dat verschil is nu niet meer te horen.
Lange klinkers: de Nederlandse klinkers [i], [u] en [y] zijn eigenlijk korte klinkers. Het Fries kent van deze klinkers ook een lange variant. In het Nederlands komen die enkel in leenwoorden voor (zoals in ‘prestige’, ‘rouge’ en ‘centrifuge’). Ook de lange [ɛ:] (zoals in ‘blèren’) en de lange [ɔ:] (zoals in ‘controle’) komen in het Nederlands nauwelijks voor. Tweeklanken: tweeklanken zijn klanken die uit twee klinkers bestaan. Het Fries kent een groep tweeklanken die bestaan uit een klinker ([i], [y], [u], [e], [ø] of [o]) plus een stomme ‘e’ cq. de schwa [ǝ] (zoals de ‘e’ in ‘de’). Deze klanken bestaan vrijwel niet in het Nederlands, behalve in woorden die eindigen op een ‘r’ (zoals ‘bier’, waar je vaak een [i] + [ǝ] hoort, en ‘buur’, waarbij je soms [y] + [ǝ] hoort). Ook de klanken [oɪ] (boike, ‘jongetje’) en [aɪ] (laitsje, ‘lachen’) komen in het Nederlands bijna niet voor. Het Nederlandse ‘eeuw’ komt in het Fries weer niet voor, in het Fries wordt het ieu ([i] + [ǝ]). De slot-(e)n: als in het (geschreven) Nederlands een woord op ‘-en’ eindigt, wordt de ‘n’ meestal niet uitgesproken (‘lope’ in plaats van ‘lopen’). In het Fries wordt de ‘e’ juist weggelaten en de ‘n’ wordt iets verlengd. Hetzelfde gebeurt als een woord eindigt op ‘-em’, ‘-el’ en ‘-er’ (hammer wordt bijvoorbeeld uitgesproken als ‘hamr’). Dit proces is niet typisch Fries, het gebeurt in heel Noordoost-Nederland. Neusklanken: het Nederlands kent enkel nasale medeklinkers (’n’, ‘m’ en ‘ng’). Bij deze klanken stroomt de lucht door de neus in plaats van door de mond (als je je neus dichtknijpt kun je de klanken niet maken). Het Fries kent ook nasale klanken: een klinker voor een ‘f’, ‘w’, ‘s’, ‘z’, ‘r’, ‘l’ of ‘j’, wordt soms door de neus uitgesproken (in schrijftaal wordt dit geschreven als klinker + ‘n’ + medeklinker, maar in gesproken taal wordt de ‘n’ niet uitgesproken). Het kan voorkomen binnen woorden (aanst, dat ‘straks’ betekent) of tussen woorden (myn jas, dat ‘mijn jas’ betekent). Ook nasale klanken worden niet enkel in het Fries gebruikt. Er zijn een aantal dialecten van het Nederlands waar ze ook gebruikt worden. |